Veranderingen in de loop der tijd

Stan’s column: “De tijd staat niet stil!”

deel 3

Door Stan van Gemert

Klassikaal onderwijs

Als we aan onderwijs denken, denken we snel aan klassikaal onderwijs, dat eeuwenlang de norm is geweest. Een groep leerlingen krijgt als geheel uitleg en instructie van een docent. De afgelopen decennia zijn er andere manieren van instructie geven geïntroduceerd. Sommige waren succesvol, andere niet. Er is dan ook veel veranderd sinds ‘aap-noot-Mies’. Staan we echter niet aan de vooravond van nog veel grotere veranderingen? Onder andere het Ministerie van OCW wil betere prestaties. Ook zijn de ouders kritischer en stellen zij hogere eisen aan prestaties en welbevinden dan ooit tevoren. Tegelijkertijd dienen we diploma-inflatie te voorkomen en moet de kwaliteit van de examens gewaarborgd blijven. Dit terwijl de techniek voortschrijdt, de wereld om ons heen verandert en er meer gedaan moet worden met minder.

Onderwijs verandert: de omarming van de

digitale wereld

Mijn oudste zoon zit sinds 2013 op het Northgo College te Noordwijk (voortgezet onderwijs). Gisteren sprak ik bestuursleden van de bij de school horende stichting. Het is mij duidelijk geworden dat dit een stichting betreft met een accent op het technasium. Het technasium is een onderwijsstroom in Nederland voor vwo en havo met daar aan gekoppeld het (examen-) vak ‘onderzoeken en ontwerpen’. Centraal in deze onderwijsvorm staan de bètavakken. Hiermee worden leerlingen uitgedaagd en wordt hun nieuwsgierigheid geprikkeld, waarbij het de leerlingen duidelijk wordt dat bèta en techniek niet alleen leuk zijn, maar ook betekenisvol. Een mooi uitgangspunt. Deze stichting heeft een voortrekkersrol op zich genomen aangaande de inzet van technologie en zij wil uiteraard deze voorsprong behouden. Zo had de school eerder al laptopklassen en sinds 2013 iPad klassen: onderwijs dat afstand doet van de fysieke boeken en de gedigitaliseerde wereld omarmt. Door het introduceren van nieuwe technologieën en methoden is het onderwijs niet meer strak gebonden aan een lokaal, een leraar, een rooster of een gebouw. Dit introduceert flexibiliteit. Na de herfstvakantie gaat de bouw van de gloednieuwe technasiumruimte van start waarin faciliteiten worden geboden voor onder meer een denktank, een werkplaats, een studio en een podium voor presentaties. Later dit jaar wordt een prachtig sportpark opgeleverd waarbij het schoolpark en het sportpark tezamen de Northgo Campus vorm geeft. En in schooljaar 2015-2016 wil het Northgo college het aanbod voor de brugklas uitbreiden met een Highschoolprogramma. Er zijn veel meer ontwikkelingen, speerpunten en specialiteiten te noemen. Het is duidelijk dat het Northgo College zelf in ontwikkeling is en met de tijd mee gaat. Hierin herken ik verscheidene ontwikkelingen waarover ik eerder geschreven heb. © Northgo College

Onderwijs verandert: de e-generatie

In ‘Flexibilisering in het Hoger Onderwijs’ schrijven Joseph Kessels en Corry Ehlen over de e-generatie het volgende: “Deze jongste generatie leerlingen heeft leren omgaan met discontinue, onvolledige, informatie en kan die samenvoegen tot betekenisvolle gehelen. Het zappen tussen verschillende informatiebronnen is daar een voorbeeld van. Deze generatie is in staat om parallel te chatten, TV te kijken, te telefoneren en naar muziek te luisteren. Deze vormen van multi-tasking lijken de informatieverwerking te verhogen en daarmee ook de kennisproductie te bevorderen.” Ik deel de observatie aangaande het gedrag, maar deel vooralsnog niet zomaar de conclusies. Ik zie namelijk een direct verband met ‘continuous partial attention’ als gevolg van de poging om niets te willen missen (zie ook de sectie “bijwerkingen” in mijn column d.d. 17- 07-2013 en de sectie “multitasken” d.d. 29-07-2013). Dit heeft mijns inziens een negatieve impact op de kennisproductie. Toch mag duidelijk zijn dat deze e-generatie een ander leerpatroon heeft en andere capaciteiten zal ontwikkelen. De onderwijsmethodologie zal dus aangepast moeten worden.

Onderwijs verandert: de beroepen van de

toekomst

Niet alleen het onderwijs moet flexibiliseren, ook van ons zelf wordt flexibiliteit verwacht. Wat vereisen de banen van de toekomst? De wereld om ons heen verandert en wij staan er middenin. Wij dienen mee te veranderen. We hebben een toenemende behoefte aan technische ontwikkelingen. Vooral vanwege het gemak en het plezier dat ze bieden. Een deel van onze economie is hier op gebaseerd. Door het omarmen van de technische ontwikkelingen, verandert echter de mens ook zelf. Onze privé tijdsbesteding verandert, de wijze waarop wij ons werk uitvoeren verandert, net als het werk zelf. Ook onze interesses veranderen, want de mens wijzigt de techniek en die beïnvloedt dan de mens! Een soort vicieuze cirkel. De interesse van de jeugd is dan ook veranderd en hierdoor is de leerwijze veranderd. De veranderingen gaan geleidelijk, maar als je de verschillen over meerdere jaren bekijkt zijn de veranderingen groot. Het Northgo College stelt: “Veel beroepen voor de toekomst bestaan nu nog niet.” Ik sluit me daar volledig bij aan. Op schreef ik: “Zullen robots onze banen gaan overnemen, of zullen deze juist banen gaan opleveren? Het klopt dat banen zullen verdwijnen, maar tegelijkertijd zorgt de ‘robotisering’ voor meer productiviteit en nieuwe banen. Zoals het verleden al heeft bewezen, zal nieuwe technologie resulteren in nieuwe behoeftes, zowel van bedrijven als van consumenten. Mijns inziens zal de voortschrijdende ontwikkeling van de techniek en meer specifiek de verdere ‘robotisering’, juist nieuwe mogelijkheden brengen.” Het onderwijs dient op deze nieuwe mogelijkheden in te spelen en te zorgen dat de jeugd van nu, in de toekomst invulling aan de nieuwe beroepen kan geven. De content en focus van het onderwijs zal hierdoor veranderen.

Onderwijs verandert: online educatie

Met de opkomst van het internet is de wereld aanzienlijk kleiner geworden, dit geldt ook voor het onderwijs. Steeds meer cursussen worden online aangeboden door vele universiteiten. Cursussen die je in je eigen tijd kan volgen. Ook de Universiteit van Groningen is hier op 15 september j.l. mee gestart. Online educatie kan uitgroeien tot een tegenhanger van klassikaal onderwijs, maar is in de schoolpraktijk nog vooral een bron van verrijking.

Onderwijs verandert: professionaliseren en

verzakelijken

Het Northgo College had in haar ‘Koers 2017’ (schoolplan 2013-2017) al aangegeven dat de bezuinigingen dwingen om efficiënter en effectiever te werken. In feite lijkt deze trend zich nog steeds door te zetten. Op verzoek van de staatsecretaris van OCW is de algemene rekenkamer een onderzoek gestart naar de bekostiging van het voortgezet onderwijs. In juni dit jaar concludeert de rekenkamer: “Verzakelijking op financieel vlak is een belangrijk onderdeel van een verdere professionalisering van schoolbesturen en essentieel voor een financieel gezonde en toekomstbestendige sector.” Verder geven ze aan “zakelijkheid die in tijden van crisis of krimp noodzakelijk is” . Ik zie dat hier een spanningsveld optreedt tussen mensgerichtheid en zakelijkheid alsook tussen terughoudend zijn met de uitgaven en het tegengaan van ‘oppotgedrag’ (commissie Don 2009). Dat dwingt tot keuzes maken. In de media zijn al voorbeelden naar voren gekomen als grotere klassen en gedwongen ontslagen, maar ook van docenten die zich bereid zijn extra uren te maken. Er zijn uiteraard nog veel meer keuzes te maken en vele manieren om meer met minder te realiseren. Gevolg zal zijn dat het onderwijs verandert. Gewenst of als bijproduct.

Onderwijs verandert: wifi

Door de introductie van allerlei technische middelen in het onderwijs, waaronder de iPad-klassen, is wifi niet meer weg te denken. Toch plaats ik serieuze vraagtekens bij deze verandering van leeromgeving. Leerlingen worden hierdoor namelijk ongevraagd blootgesteld aan de optelsom van alle op school aanwezige elektromagnetische velden. Al in 2011 heeft de Raad van Europa geconcludeerd dat straling die veroorzaakt wordt door gsm’s en draadloze netwerken, zeker bij kinderen, de gezondheid in gevaar kan brengen. Hierover heerst nog steeds veel onduidelijkheid; de langere termijn consequenties zijn niet bekend. Vorig jaar leverde een eenmalige proef die door vijf Deense scholieren was uitgevoerd, een verontrustend resultaat op. Een proef met 400 tuinkerszaadjes die op twee schoteltjes waren geplaatst werden respectievelijk in een wifi-omgeving en een wifi-vrije omgeving geplaatst. De ‘wifi-tuinkers’ groeide niet, muteerde of stierf. De ‘wifi-vrije tuinkers’ ontwikkelde zich voorspoedig. Een kanttekening dient wel geplaatst te worden bij de accuraatheid van de proefopstelling. Andere mogelijke oorzaken zijn niet goed uitgesloten. In Frankrijk hebben ze besloten het gebruik van wifi zoveel mogelijk tegen te gaan. Al langere tijd wordt wifi in scholen geweerd. Op 23 januari dit jaar is daar een wet aangenomen om straling van draadloze technieken te beperken. Zij hanteren het voorzorgsprincipe. Voor de duidelijkheid, ik ben noch een voorstander noch een tegenstander van wifi. Toch neig ik me aan te sluiten bij het voorzorgsprincipe. Onze jeugd is mij te dierbaar en te kostbaar om hen het kind van de rekening te laten zijn. Voor dit moment kan ik alleen maar stellen dat de leeromgeving van de leerling aan het veranderen is.

Onderwijs verandert: de link naar het

bedrijfsleven

In het begin van dit jaar heeft het Northgo College het Jet-Net Partnership met Decos beklonken. Dit Jongeren en Technologie Netwerk Nederland betreft een samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en overheid. Het idee achter deze samenwerking is dat havo/vwo leerlingen ervaren dat technologie uitdagend, zinvol en maatschappelijk relevant is. Hiermee wordt gepoogd te waarborgen, dat er voldoende jonge mensen opgeleid worden in de bètawetenschappen, om zo later een bijdrage te kunnen leveren aan de kenniseconomie. Ik als bèta man, die midden in het bedrijfsleven staat, juich deze ontwikkeling van harte toe: het leren via en vanuit het bedrijfsleven.

Kansen

Bovenstaande veranderingen zijn verre van compleet. Echter mag er wel geconcludeerd worden dat er veel in het onderwijs is veranderd en dat er nog veel zal gaan veranderen. Onderscheidend vermogen, kwaliteit van onderwijs en de financiële aspecten zullen binnen het onderwijs de komende tijd nog belangrijker worden. Stilstaan is geen optie. Er liggen wel kansen! Het Northgo college, die het voortouw neemt in techniek, maakt een waardevolle opmerking in ‘Koers 2017’: “Techniek is ondersteunend, het gaat altijd om mensen” . ICT hoort dient in dienst te staan van de organisatie en niet andersom. Het is goed dat de mens het beste uit de techniek haalt en zo aan efficiëntie en effectiviteit wint. Tegelijk kan techniek het beste uit de mens halen, zolang deze ondersteunend en aanvullend werkt. Diverse aspecten die hierboven naar voren komen zijn onze cup-of-tea: meer met minder, veranderprocessen, ICT en kwaliteit. Daarbij hoort ook aandacht voor de werknemers, hun welzijn en hun meegroeien in het bedrijf. Persoonlijk ben ik dan ook erg benieuwd wat de toekomst op onderwijsgebied onze samenleving daadwerkelijk gaat brengen. Hoe dan ook, er gaat nog heel wat veranderen!

21-10-2014